sábado, 16 de dezembro de 2017

PM timoroan hatete katak kazu hosi kazal portugés ne'ebé halai hosi Timor bele afeta relasaun bilateral

Iha loron-sesta ne'e, primeiru-ministru timoroan hatete ona ba Governu portugés katak nia atitude relasionadu ho kazu hosi kazal portugés ne'ebé halai hosi Timor-Leste bele estraga relasaun bilateral sira no apela ona ba "asaun ida" hosi Lisboa hodi esklarese situasaun.

Mari Alkatiri hatete ona ba Lusa katak senti preokupadu tanba embaixada portugeza iha Díli hasai pasaporte sira hodi nune'e maka Tiago ho Fong Fong Guerra iha hodi halai sai hosi nasaun, apela ba Lisboa atu halo "asaun ida" kona-ba situasaun ne'e.

"Ha'u senti preokupadu ho atitude hosi embaixada portugeza rasik hodi hasai pasaporte portugés sira. Ne'e bele estraga relasaun sira entre nasaun irmaun rua no iha CPLP nia laran. Ami tenki jere di'ak situasaun ne'e", nia hatete.

Iha sentidu ne'e, Mari Alkatiri husik "apelu diretu" ida ba Governu portugés hodi "hetan dalan sira hodi halo asaun ida" hodi konvense autoridade timoroan sira katak "ne'e hanesan kazu izoladu ida ne'ebé sei hanesan susar tebes hodi akontese fali".

Tiago ho Fong Fong Guerra nia kazu marka ona momentu ida susar tebes hosi relasaun bilateral sira entre Portugal ho Timor-Leste iha tinan hirak ikus ne'e, hamosu krítika oioin iha sosiedade timoroan.

Kondenadu ba kadeia tinan ualu iha Díli - kazu seidauk julga tanba hetan rekursu - Tiago ho Fong Fong Guerra halai tiha ba Austrália ho ró no to'o iha loron 09 Novembru no iha loron 25 Novembru to'o iha Lisboa.

Mari Alkatiri admiti mós katak senti preokupadu atu komunidade portugeza iha Timor-Leste bele sai hanesan objetivu hosi insultu sira no agora bele hetan mós "perseguisaun" hosi justisa tanba kazu ne'e.

Kaer ona portugés na'in ida ho timoroan na'in rua no na'in rua hosi suspeitu na'in tolu, inklui portugés, iha hela prizaun preventivu iha kadeia Bekora, hetan akuzasaun ba envolvimentu iha kazal ne'e nia fuga.

Entrega pasaporte sira hosi embaixada portugeza ba kazal iha Díli hetan krítika iha Timor-Leste, maibé ministru Negósiu Estranjeiru portugés, Augusto Santos Silva, garanti ona katak iha respeitu ba lejislasaun portugeza, konkluzaun ne'ebé hetan hosi inkéritu urjente ida ne'ebé nia haruka halo.

Maski nune'e, krítika sira hasoru portugés sira ho Portugal aumenta nafatin iha Timor-Leste ho ema portugés sira ne'ebé ko'alia ho Lusa hatete katak sira hetan insultu iha dalan sira.

Iha rede sosial sira aumenta mós komentáriu krítiku sira ho insultu sira kontra Portugal no ema portugés sira ne'ebé maka halo hosi ema timoroan balun, barak maka iha dupla nasionalidade no balun sei simu pensaun sira no apoiu sira hosi Estadu portugés.

"Preokupasaun boot daruak ne'ebé ha'u iha maka ho komunidade portugeza iha Timor-Leste. Ha'u hein katak ne'e sei la jeneraliza", nia afirma.

"Hahú agora bainhira iha portugés balun ne'ebé sai suspeitu ba asaun ruma sei susar tebes hodi hetan Termu Identidade ho Rezidénsia nian. Tanba iha perigu halai sai, tenki ba prizaun preventivu no sei hanesan aat tebes bainhira ne'e akontese. Ne'e hanesan ha'u nia preokupasaun boot: hahú tau sidadaun portugés sira hanesan objetivu hosi perseguisaun ida justisa nian", xefe Governu hatete.

Mari Alkatiri konsidera katak iha risku "kria situasaun ida ne'ebé ema portugés sira ne'ebé uluk konsidera hanesan irmaun agora sai hanesan objetivu hosi krítika sira ka hosi atitude sira seluk".

Tanba ne'e, nia husik apelu ida ba sosiedade timoroan "hodi la jeneraliza kestaun ne'e".

Situasaun atual hamosu tensaun ne'ebé maka iha ona, semana-semana, iha embaixada Portugal nia oin, iha Díli, ne'ebé ema timoroan atus resin hasoru malu hodi trata sira nia pedidu pasaporte nian.

Presaun hanesan maka'as tebes, ho ameasa sira no insultu sira, no embaixada tenki taka, dalabarak, atendimentu ba públiku no bolu dalabarak polísia timoroan.

Jornalista timoroan sira halo parte mós ba krítika sira hodi akuza iha artigu sira iha imprensa ka iha "post sira" iha Facebook, hasoru embaixada ba kumplisidade iha kazu kazal nia halai, hodi afirma katak pedidu oioin informasaun nian ka deklarasaun sira ne'ebé halo ba misaun diplomátiku laiha resposta.

Misaun diplomátiku hein hela atu embaixador foun, José Pedro Machado Vieira, aprezenta nia kredensial sira, maibé seidauk iha loron markadu.

SAPO TL ho Lusa

Sem comentários: