Labarik 17 Identifikadu Moris Ho Virus HIV

Labarik ho idade tinan 5 mai kraik nain 17 identifikadu moris ona ho Human Immunodeficiency Virus (HIV) tuir dadus Ministerio Saude tinan 2016.

Responsavel Programa HIV/SIDA iha Ministerio Saude, doutor Frederico Bosco hateten iha tinan 2014 governu dezenvolve ona politika ida atu prevene transmisaun HIV husi inan ba oan (PMTCT), tanba komesa mosu.

Nia dehan, intervensaun ne’ebe ministerio halo mak kada inan isin rua ne’ebe konsulta iha fasilidade saude obrigatoriu halo teste HIV, sipilis no hepatitis atu konfirma sira nia nia status saude.

“Bainhira inan isin rua ne’ebe identifika positive husi moras infeksaun ne’e liu–liu HIV, ita halo tratamentu no kontrola rutina ba sira atu oan sai mai karik livre husi virus ida ne’e,” nia hateten iha kampanha prevensaun HIV/SIDA iha salaun Ministerio Interior, Dili.

Nia dehan, seidauk iha aimoruk atu kura virus ida ne’e maibe iha ona aimoruk Anti Retro Viral (ARV) atu prolonga moris ne’ebe disponivel tebes iha fasilidade saude hotu.

Durante programa ne’e hahu, nia dehan iha familia balun ne’ebe positive HIV, maibe sira hakarak iha oan entaun submete ba iha programa ne’e hodi evita transmisaun husi inan ba oan.

Ho programa ida ne’e, nia informa iha 2016 sira konsege prevene labarik balun ne’ebe inan positivu HIV husi virus ida ne’e.

Nia hatete, transmisaun HIV husi inan pozitivu ba oan bele liu husi susu been inan nian depois de partu, e bele mos liu husi ran bainhira tesi sala husar kuandu la hetan asistensia husi pesoal treinadu durante partu.

Tuir dadus nasional Ministerio Saude husi tinan 2003-Julho 2016 registu ema nain 600 no husi numeru ne’e nain 75 mak mate, e to’o fin do ano (Dezembru 2016) numeru ne’e sa’e ona ba 642 no nain 80 mak mate ona.

Husi 642 afetado, 60% ho idade reprodutivu tinan (25-44), 28% foinsa’e ho idade 15-24, 8% idade 45 ba leten, 3% labarik idade tinan lima mai kraik no 1% idade 6-14.

Entretantu, Sekretario Ezekutivu Komisaun Nasional Kombate HIV/SIDA Timor –Leste (KNKS-TL), Daniel Marçal hateten numeru labarik ne’ebe moris ho HIV ki’ik, maibe tenke halo prevensaun ona tanba ema barak mak moris ona ho virus ne’e.

“Ita espera programa prevensaun ne’e sai susesu hodi prevene transmisaun husi inan no aman ba oan sira,” nia esperansa.

Entaun, nia husu ba ema hotu inklui inan isin rua sira ne’ebe deskonfia aan iha risku HIV, labele tauk ba fasilidade saude atu konfirma lolos hodi halo prevensaun, tanba HIV so bele detekta liu husi teste ran.

Nia esplika, transmisaun virus HIV husi ema ida ba ema seluk liu husi kontaktu seksual, uza daun/ seringa (sona no tatoo), simu doasaun ran husi ema ne’ebe positive ona.

Tanba ne’e, ema hotu tenke prevene aan husi risku hirak ne’e liu –liu labele halo relasaun seksual arbiru no hado’ok aan husi droga tanba ema hotu iha risku atu hetan virus ida ne’e bainhira la prevene aan.

HIV mak virus ida ne’ebe tama ema nia isin no estraga ema nia imunidade no ema ne’e fasil atu hetan moras infesaun seluk ne’ebe fo ameasa ba sira nia vida.

The Dili Weekly