quarta-feira, 26 de abril de 2017

Impaktu Merkadu Livre, Negosiante Xina Domina Negosiu

DILI - Timor Leste adopta sistema merkadu livre. Ninia impaktu klaru. Tinan hirak nia laran, negosiante Xina hahu domina atividade negosiu railaran.

Maske balu fo servisu ba Timor oan balu maibe sei lagarante fo progresu diak ba ekonomia nasaun. Xefi Suku Bairo Pite, Joao Baptista da Costa Belo informa, iha Suku Bairo Pite ema estranjeiru neebe halo atividade negosiu barak liu husi Xina, restu husi Indonesia, India, no Pakistan. Iha sistema merkadu livre, ema husi rai neebe deit bele tama halo negosiu.

Iha Dili laran, negosiante Xina barak liu. Balu loke ona loja boot, balu loke pompa kombustivel. Husi sira nia komersiu nee, fo duni servisu ba Timor oan balu.

Hau hanoin prezensa ema estranjeriu iha TL, fo benefisiu ba Timor oan tanba sira loke loja boot, bolu timor oan sira mak servisu, sira hatudu duni kontribuisaun hodi redus numeru dezempregu railaran,” hateten Joao Baptista da Costa Belo ba STL iha CCF Comoro, Tersa (21/3/2017).

Konaba dadus Xinaza nain hira mak halo negosio iha TL nia laran, nia ladun hatene. Maibe haree ho matan, atividade ekonomia railaran agora nee, ema estranjeriu mak domina, liliu Xineza sira. Hanesan iha area Hudi Laran, Bairo Pite, oras nee dadaun laos ona Hudi Laran maibe sai ona “Xina Laran”. Negosiante Xina domina ona area Hudi Laran.

Tuir lolos, Xineza sira mai iha TL tenki halo investimentu, maibe sira halo fali negosiu hanesan mos ho Timor Oan. Nee bele hamate negosiu Timor oan sira. Maibe atu katak sa. Ita labele fo sala ba ema tamba governu mak fo dalan ema atu tama iha TL. Para bele compete ho Xineza sira, Timor oan sira tenke esforsu halo negosiu, tenki kompete ho sira.

Iha fatin hanesan Peskizador Lao Hamutuk Juvinal Dias hatete, ema estranjeriu domina halo atividade negosiu iha TL, tanba TL adopta merkadu livre, ema hotu asesu maibe tuir lolos sira mai halo investimentu loke kampu servisu ba timor oan sira, maibe sira halo negosiu.

Hau hanoin governu liu husi Ministeriu Comersiu Industria e Ambiente (MCIA) tenke kontrola licensia negosiu, para ema estranjeriu mai lori osan boot halo investimentu, laos hadau malu ho timor oan halo negosiu, “dehan Nia.

Diretor Nasional Regulacao Comersial (MCIA) Domingos Guterres hatete, ema estranjeriu halo atividade negosiu tanba Timor oan sira fasilita halo licensia negosiu. Naran ema Timor oan, maibe atividade ema estranjeriu sira nian. Nee buat idake, sai ostaklu boot ba governu atu kontrola iha terenu.

Governu iha planu politika servisu hamutuk ho ministeriu relevante atu kontrola negosiante estranjeriu neebe halo atividade negosiu, faan sasan leba roupa tama sai iha bairo laran, balun tula iha motor leten ba faan too iha munisipiu, “dehan Nia.

Nia hatete, Lei investimentu hatete klaru ona katak, ema estranjeriu mai lori capital finanseiru boot, hodi halo investimentu loke kampu servisu ba timor oan, laos mai hadau malu halo negosiu ho timor oan sira, hanoin se halo negosiu, hamate atividade timor oan, ba oin sei kopera autoridade lokal atu kontrola too iha baze. Josefa dos Santos /Carme Ximenes

Suara Timor Lorosae

Sem comentários: